Kuchli milliy kadrlar tayyorlash tizimini adolatli tizimga aylantirish lozimligi haqidagi fikrlar chindan ham og‘riqli fikrlar bo‘ldi. Bundan sohaning har bir vakili, ayniqsa, mutasaddilari jiddiy xulosalar chiqarishlari bot-bot takrorlanayotgani bejiz emas...
Joriy yil 6 may kuni bo‘lib o‘tgan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzurida oliy ta’lim yo‘nalishlarini optimallashtirish, qabul va malaka tizimlarini takomillashtirish bo‘yicha takliflar taqdimoti ham ayni maqsadlarga hamohang bo‘ldi.
– Yangi o‘quv yili oldidan oliy ta’limni yangi bosqichga ko‘tarishga bag‘ishlangan mazkur taqdimot ta’lim sifatini oshirish, kvotalarni to‘g‘ri yo‘naltirish, grantlarni taqsimlashda adolatni ta’minlash va yoshlar o‘z ustida tinimsiz ishlashi uchun istiqbolli dastur bo‘ldi, – deya o‘z fikrini bildiradi Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti rektori To‘lqin Teshaboyev. – Ilgari davlat granti asosida o‘qishga kirgan ba’zi talabalar «grantga kirganman, o‘qisam-o‘qimasam ham diplom olaman», degan xayolda o‘qir edi. Endi ta’lim xalqaro talablar asosida yanada ochiqlik, shaffoflik tamoyillari bilan takomillashadi.
Grantda o‘qiyotgan talabalarning kredit modulida o‘zlashtirish ko‘rsatkichlari past deya qayd etilsa, u egallab turgan grant imtiyozi – fanlarni yaxshi o‘zlashtirgan boshqa talabaga o‘tkazib beriladi. Bu nafaqat talabalarni o‘qishga jalb qiladi, balki sog‘lom raqobat muhitini ham shakllantiradi.
Prezidentimiz mazkur yig‘ilishda ta’limning ichiga qanday kirib borish, mavjud muammolarni aniqlash va unga qanday yondashish kerakligini yana bir bor eslatdi, desak xato bo‘lmaydi.
Chunki oliy ta’lim muassasalarida ilgari ma’lum bir yo‘nalishda ikkita grant ajratilgan bo‘lsa, yangi o‘quv yilidan boshlab yuqori ball to‘plagan abituriyentlarga o‘z yo‘nalishi bo‘yicha ko‘proq grant o‘rinlari beriladi. Bu esa minglab iqtidorli, bilimli abituriyentlar o‘qishga kirishini kafolatlaydi.
Darhaqiqat, mamlakatimiz taraqqiyotini ta’lim sifati bilan bog‘lagan holda so‘nggi 7 yilda misli ko‘rilmagan islohotlar amalga oshirildi. Natijada maktabgacha ta’lim qamrov darajasi 27 foizdan 72 foizga, oliy ta’lim esa 9 foizdan 42 foizga oshdi. O‘z navbatida, oliygohlar soni 77 tadan 212 taga yetdi. Sohada raqobatni qo‘llab-quvvatlash va xususiy sektorni jalb qilish orqali xorijiy oliygohlar 24 tadan, nodavlat oliygohlar 27 tadan oshdi.
Oliy ta’lim muassasalari ko‘paygani sababli chet el OTMlariga o‘qishga kirish kamaydi. Avvallari ko‘plab yoshlarimiz chet eldagi o‘qishlarga kirishi tufayli turli muammolarga, noaniq axborot xurujlari ta’siriga tushib qolishi kuzatilar edi. Shu vajdan «o‘zimizning yurtda qachon o‘qishga kirish osonlashar ekan», degan talab bor edi.
Bugungi Yangi O‘zbekiston islohotlarida bunday muammolar raqamlashtirilgan holda, shu zaminda tashkil etildi. Binobarin, mamlakatimizda yiliga 200 mingdan ziyod yoshlar diplom olib, mehnat bozoriga kirib kelmoqda. Tanganing ikki tomoni bo‘lganidek, qancha oliy ma’lumotli kadrlar ko‘paysa, ularga shuncha ish o‘rni yaratish ustuvor ahamiyat kasb etmoqda.
Bugungi investision jozibadorlik, yaratilgan qulay tadbirkorlik va biznes muhiti evaziga respublikamizda yiliga 3 mingdan ziyod sanoat korxonalari tashkil etilib, 146 ming yangi ish o‘rni yaratilmoqda. Ammo aytish joizki, 25 mingdan ziyod muhandis va texnologlarga ehtiyoj borligi aniqlangan.
Bu yo‘nalishda 33 ta davlat oliygohida kadrlar tayyorlansa-da, ta’lim sifati talab darajasida emas. Ilg‘or xorijiy universitetlarda allaqachon to‘xtatilgan ayrim fan va mutaxassisliklar hali ham o‘qitilmoqda. O‘quv reja va dasturlarining qariyb yarmi mehnat bozori va xalqaro standartlarga javob bermaydi.
Shu masalalarga yechim sifatida Prezidentimiz taqdimotda bitiruvchi kadrlarning bandligini ta’minlash, mutaxassisligidan kelib chiqib ish o‘rinlari yaratish, kvotalarni ajratish bo‘yicha iqtisodiy tahlillar olib bordi.
Bugungi kunda bakalavriatda 306 ta yo‘nalish, magistraturada 625 ta mutaxassislik borligi, ammo ularning ayrimlari xalqaro standartlar va zamonaviy mehnat bozori talablariga javob bermasligi, malaka tavsifni takomillashtirish va qo‘shimcha qiymat yaratishga urg‘u berdi.
Shu o‘rinda e’tibor qiladigan bo‘lsak, ta’lim sifatini oshirish borasidagi islohotlarda dekanatlarning o‘rni beqiyos. Dekanatlar iqtidorli talabalar guruhini tuzish, ularning faoliyatini nazorat qilish va fakultet bo‘yicha iqtidorli talabalar bilan shug‘ullanuvchi ilmiy darajaga ega bo‘lgan o‘qituvchilarni ularga biriktirib, faoliyat yuritadi. Fakultetda iqtidorli talabalarni aniqlash bo‘yicha kafedraga o‘z takliflarini kirgizib, yuqori reyting baliga ega bo‘lgan talabalarni iqtidorlilar guruhiga o‘tkazishni muvofiqlashtiradi.
Prezidentimiz aynan dekanatlarning maqsad-vazifalarini yanada kuchaytirish, ta’lim jarayonlarini raqamlashtirish, dekanatlar va boshqa ma’muriy tuzilmalarni optimallashtirishga e’tibor qaratdi. Binobarin, 2024-2025 o‘quv yili boshlangunga qadar jarayonlarni to‘liq qayta ko‘rib chiqib, yangi tizimni joriy etish bizning ustuvor vazifamizga aylandi.
Tan olishimiz kerak, ta’lim tizimida o‘tgan 7 yildagi jadal va pragmatik islohotlar sababli yangilanishlar yuz berdi. Ilgari talabalarimiz yangi o‘quv yilini paxta dalalarida chanoqlar bilan kutib olgan bo‘lsa, Prezidentimizning uzoqni ko‘zlab ochiq siyosat yuritishi, eng muhimi, mamlakat kelajagini faqat ta’limda ko‘rishi talabalarga o‘quv yilini oliygohlarda kutib olish imkonini berdi.
Keyingi ta’kidlab o‘tilgan asosiy masala – oliy ta’limga qabul qilish tizimini yanada adolatli tashkil qilish va davlat grantlarini iqtidorli yigit-qizlarga yo‘naltirish bo‘ldi. Hozirgi qabul tizimi, kvotalarning taqsimlanishi raqobatni to‘liq ta’minlamayotgani. Masalan, ayrim abituriyentlar yuqori ball to‘plasa-da, topshirgan oliygohining kvotasi soniga qarab, o‘qishga kirolmay qolishi mumkinligi misol keltirildi.
Prezidentimizning taqdimotda «Bu tizimni adolatli yo‘lga qo‘yish, yoshlarga va ota-onalarga yetkazish zarur», degan so‘zlari ijtimoiy davlatimizning naqadar rivoj topayotganini, islohotlarning har biri xalqni rozi qilish tamoyili asosida bo‘layotganini anglatadi.
Muxtasar qilib aytganda, qabul kvotalarini ish beruvchi talablariga mos, ular bilan kelishuvga erishgan holda «Oliy ta’lim va ishlab chiqarish integratsiyasi» asosida ishlab chiqishimiz zarur.
Shu bilan birga, nafaqat milliy mehnat bozorida, balki xalqaro mehnat bozorida ham raqobatlasha oladigan, kasb-hunar va yuqori malaka tavsifga ega bo‘lgan vatanparvar kadrlarni tayyorlash ustuvor ahamiyat kasb etadi.
Joriy yil 6 may kuni bo‘lib o‘tgan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzurida oliy ta’lim yo‘nalishlarini optimallashtirish, qabul va malaka tizimlarini takomillashtirish bo‘yicha takliflar taqdimoti ham ayni maqsadlarga hamohang bo‘ldi.
– Yangi o‘quv yili oldidan oliy ta’limni yangi bosqichga ko‘tarishga bag‘ishlangan mazkur taqdimot ta’lim sifatini oshirish, kvotalarni to‘g‘ri yo‘naltirish, grantlarni taqsimlashda adolatni ta’minlash va yoshlar o‘z ustida tinimsiz ishlashi uchun istiqbolli dastur bo‘ldi, – deya o‘z fikrini bildiradi Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti rektori To‘lqin Teshaboyev. – Ilgari davlat granti asosida o‘qishga kirgan ba’zi talabalar «grantga kirganman, o‘qisam-o‘qimasam ham diplom olaman», degan xayolda o‘qir edi. Endi ta’lim xalqaro talablar asosida yanada ochiqlik, shaffoflik tamoyillari bilan takomillashadi.
Grantda o‘qiyotgan talabalarning kredit modulida o‘zlashtirish ko‘rsatkichlari past deya qayd etilsa, u egallab turgan grant imtiyozi – fanlarni yaxshi o‘zlashtirgan boshqa talabaga o‘tkazib beriladi. Bu nafaqat talabalarni o‘qishga jalb qiladi, balki sog‘lom raqobat muhitini ham shakllantiradi.
Prezidentimiz mazkur yig‘ilishda ta’limning ichiga qanday kirib borish, mavjud muammolarni aniqlash va unga qanday yondashish kerakligini yana bir bor eslatdi, desak xato bo‘lmaydi.
Chunki oliy ta’lim muassasalarida ilgari ma’lum bir yo‘nalishda ikkita grant ajratilgan bo‘lsa, yangi o‘quv yilidan boshlab yuqori ball to‘plagan abituriyentlarga o‘z yo‘nalishi bo‘yicha ko‘proq grant o‘rinlari beriladi. Bu esa minglab iqtidorli, bilimli abituriyentlar o‘qishga kirishini kafolatlaydi.
Darhaqiqat, mamlakatimiz taraqqiyotini ta’lim sifati bilan bog‘lagan holda so‘nggi 7 yilda misli ko‘rilmagan islohotlar amalga oshirildi. Natijada maktabgacha ta’lim qamrov darajasi 27 foizdan 72 foizga, oliy ta’lim esa 9 foizdan 42 foizga oshdi. O‘z navbatida, oliygohlar soni 77 tadan 212 taga yetdi. Sohada raqobatni qo‘llab-quvvatlash va xususiy sektorni jalb qilish orqali xorijiy oliygohlar 24 tadan, nodavlat oliygohlar 27 tadan oshdi.
Oliy ta’lim muassasalari ko‘paygani sababli chet el OTMlariga o‘qishga kirish kamaydi. Avvallari ko‘plab yoshlarimiz chet eldagi o‘qishlarga kirishi tufayli turli muammolarga, noaniq axborot xurujlari ta’siriga tushib qolishi kuzatilar edi. Shu vajdan «o‘zimizning yurtda qachon o‘qishga kirish osonlashar ekan», degan talab bor edi.
Bugungi Yangi O‘zbekiston islohotlarida bunday muammolar raqamlashtirilgan holda, shu zaminda tashkil etildi. Binobarin, mamlakatimizda yiliga 200 mingdan ziyod yoshlar diplom olib, mehnat bozoriga kirib kelmoqda. Tanganing ikki tomoni bo‘lganidek, qancha oliy ma’lumotli kadrlar ko‘paysa, ularga shuncha ish o‘rni yaratish ustuvor ahamiyat kasb etmoqda.
Bugungi investision jozibadorlik, yaratilgan qulay tadbirkorlik va biznes muhiti evaziga respublikamizda yiliga 3 mingdan ziyod sanoat korxonalari tashkil etilib, 146 ming yangi ish o‘rni yaratilmoqda. Ammo aytish joizki, 25 mingdan ziyod muhandis va texnologlarga ehtiyoj borligi aniqlangan.
Bu yo‘nalishda 33 ta davlat oliygohida kadrlar tayyorlansa-da, ta’lim sifati talab darajasida emas. Ilg‘or xorijiy universitetlarda allaqachon to‘xtatilgan ayrim fan va mutaxassisliklar hali ham o‘qitilmoqda. O‘quv reja va dasturlarining qariyb yarmi mehnat bozori va xalqaro standartlarga javob bermaydi.
Shu masalalarga yechim sifatida Prezidentimiz taqdimotda bitiruvchi kadrlarning bandligini ta’minlash, mutaxassisligidan kelib chiqib ish o‘rinlari yaratish, kvotalarni ajratish bo‘yicha iqtisodiy tahlillar olib bordi.
Bugungi kunda bakalavriatda 306 ta yo‘nalish, magistraturada 625 ta mutaxassislik borligi, ammo ularning ayrimlari xalqaro standartlar va zamonaviy mehnat bozori talablariga javob bermasligi, malaka tavsifni takomillashtirish va qo‘shimcha qiymat yaratishga urg‘u berdi.
Shu o‘rinda e’tibor qiladigan bo‘lsak, ta’lim sifatini oshirish borasidagi islohotlarda dekanatlarning o‘rni beqiyos. Dekanatlar iqtidorli talabalar guruhini tuzish, ularning faoliyatini nazorat qilish va fakultet bo‘yicha iqtidorli talabalar bilan shug‘ullanuvchi ilmiy darajaga ega bo‘lgan o‘qituvchilarni ularga biriktirib, faoliyat yuritadi. Fakultetda iqtidorli talabalarni aniqlash bo‘yicha kafedraga o‘z takliflarini kirgizib, yuqori reyting baliga ega bo‘lgan talabalarni iqtidorlilar guruhiga o‘tkazishni muvofiqlashtiradi.
Prezidentimiz aynan dekanatlarning maqsad-vazifalarini yanada kuchaytirish, ta’lim jarayonlarini raqamlashtirish, dekanatlar va boshqa ma’muriy tuzilmalarni optimallashtirishga e’tibor qaratdi. Binobarin, 2024-2025 o‘quv yili boshlangunga qadar jarayonlarni to‘liq qayta ko‘rib chiqib, yangi tizimni joriy etish bizning ustuvor vazifamizga aylandi.
Tan olishimiz kerak, ta’lim tizimida o‘tgan 7 yildagi jadal va pragmatik islohotlar sababli yangilanishlar yuz berdi. Ilgari talabalarimiz yangi o‘quv yilini paxta dalalarida chanoqlar bilan kutib olgan bo‘lsa, Prezidentimizning uzoqni ko‘zlab ochiq siyosat yuritishi, eng muhimi, mamlakat kelajagini faqat ta’limda ko‘rishi talabalarga o‘quv yilini oliygohlarda kutib olish imkonini berdi.
Keyingi ta’kidlab o‘tilgan asosiy masala – oliy ta’limga qabul qilish tizimini yanada adolatli tashkil qilish va davlat grantlarini iqtidorli yigit-qizlarga yo‘naltirish bo‘ldi. Hozirgi qabul tizimi, kvotalarning taqsimlanishi raqobatni to‘liq ta’minlamayotgani. Masalan, ayrim abituriyentlar yuqori ball to‘plasa-da, topshirgan oliygohining kvotasi soniga qarab, o‘qishga kirolmay qolishi mumkinligi misol keltirildi.
Prezidentimizning taqdimotda «Bu tizimni adolatli yo‘lga qo‘yish, yoshlarga va ota-onalarga yetkazish zarur», degan so‘zlari ijtimoiy davlatimizning naqadar rivoj topayotganini, islohotlarning har biri xalqni rozi qilish tamoyili asosida bo‘layotganini anglatadi.
Muxtasar qilib aytganda, qabul kvotalarini ish beruvchi talablariga mos, ular bilan kelishuvga erishgan holda «Oliy ta’lim va ishlab chiqarish integratsiyasi» asosida ishlab chiqishimiz zarur.
Shu bilan birga, nafaqat milliy mehnat bozorida, balki xalqaro mehnat bozorida ham raqobatlasha oladigan, kasb-hunar va yuqori malaka tavsifga ega bo‘lgan vatanparvar kadrlarni tayyorlash ustuvor ahamiyat kasb etadi.
