…Ҳар гал қишлоққа борганимда отам қўлимга қарайди. Тўғриси унга шаҳардан олиб борадиган тўртта патир-у, бир-икки хил мева-чеванинг қизиғи йўқ. Ҳозирги мўл-кўлчилик замонида бунақа нарсалар дўконларда тўлиб-тошиб ётибди.
Лекин…
Лекин қишлоқда газета киоскларию, китоб дўконлари йўқ. Кейинги пайтларда туман марказларида ҳам бундай масканларни учратиш амримаҳол бўлиб қолди. Отамнинг умидвор кўзларига қараб, шоша-пиша йўл ҳалтамни титкилайманда, янги чоп этилган китоблару, газета-журналларни у кишига бераман. Оқсоқолнинг кўзлари шодликдан порлаб кетади-да, мени алқай бошлайдилар. Бироз ўтиб эса доимгидек нолий бошлайдилар: Обуна бўлган газета-журналларимизни жуда кеч олиб келишаяптида болам.
Отамнинг ўзгача бир одати бор. Ҳар йили кеч кузда “белни ўта бақувват” қилиб туман марказидаги почта бўлимига боради-да ўзию-келинлари, невараларигача хилма-хил газета-журналларга обуна бўлиб қайтади. Лекин…
Лекин почтадаги барака топгурлар уларни вақтида етказиб бермай, кекса ҳисобчини хуноб қилишади.
Бу гал борганимда отам асабий ҳолатда бир мулоҳазани айтиб қолди. Оддий қаламкаш сифатида ҳали-ҳануз у кишининг бундай жайдари фикрлари таъсиридан чиқолмаяпман. Аксига олгандек бунга қанчалик уринмай қатор мушоҳадалар оғушида қолавердим.
-Одамлар интернет деган балою, қўлидаги телефонига ишониб, бугун тараққиётнинг энг юқори чўққисига чиқдик, энди бизга ҳеч нарсанинг кераги йўқ, деб ўйлашяпти. Лекин бу ўта хом ва хато фикр. Чунки чўққига чиққандан кейин кун келиб, ундан тушиш муқаррарлигини англаш, умуман қоядан йиқилмасликни ҳам билиш керак.
Қолаверса, ўша “ўргимчак тўри”ю, анови ақлли матоҳни ўйлаб топганлар ҳам китоб ўқиб, уни яхшилаб уқиб, кейин уларни ихтиро қилишган. Хуллас бугуннинг одами хом сут эмган бандалигига бориб, китобни менсимай қўйди ва ҳатто ундан юз ўгирди. Билиб қўй, ҳар қандай тараққиётнинг таг заминида илм ётади. Ўша илм китобларда битилган. Сенга насиҳатим: ҳар нарса албатта, асл ҳолига қайтади, демоқчиманки, одамлар кунлар келиб яна китоб ўқишга мажбур бўладилар, лекин кеч бўлмаса эди деб қўрқаман болам…
Шу ерда ўзбекнинг исми-жисмига монанд улуғ олимларидан бири Султонмурод Олимнинг марказий нашрлардан бирида чоп этилган мақоласидаги сўзлар ёдга тушади: “Бугун шундай бир авлод шаклланмоқдаки, у қўйиб берсангиз ҳатто маънавият, маърифат, мафкура деган тушунчаларни эскирган, аҳамиятсиз деб билади. Ҳатто…ҳатто китобдек улуғ неъматни эскилик сарқити деб аташгача бориб етмоқда!”.
Атоқли олиму, оддийгина пахтакор отамнинг фикрлари худди шу нуқтада кесишгандек туйилади менга…
Яқинда хусусий телеканаллардан биридаги “Гапирмасак бўлмайди” номли кўрсатув бошловчиларидан бири уялмай, нетмай “Умуман бизга бугун кутубхона керакми?Ахир ҳамма нарса интернетда борку!” деб қолди. Унинг фикрича, китоблар ўтган асрнинг “мева”лари экан. Бугуннинг одамига кутубхоналар бор-йўқлигининг аҳамиятсизлиги шунданмиш. Мени ажаблантиргани бу “доҳийча”нинг алмойи-жалмойи валақлашига Республика Маънавият ва маърифат марказида қўр тўкиб ўтирган бирон бир тўра ёхуд жаноб муносабат билдирмади!!!
Яқинда бўлиб ўтган партиянинг IХ Қурултойида тарихчи олим, академик Азамат Зиё сўзга чиқиб, “Бугун ҳаммага ҳам насиб этавермайдиган катта ўзгаришлар даврида яшаяпмиз. Шунга шукрона келтириб, Янги Ўзбекистон ислоҳотларида фаол қатнашмоғимиз лозим” деган фикрни билдирди.
“Ўзбеккино”нинг янги раҳбари, таниқли олим ва публицист Шуҳрат Ризаев эса “Биз жадидлар илгари сурган битта масалада ниҳоятда сусткашлик қилаяпмиз. Жадидлар ўз мақсадларига эришиш учун жамиятни зиёлилаштиришни ҳам ўйлаган эдилар. Чунки улар зиёлилар ҳар қандай миллатни юксакликка кўтарадиган, тараққиётга етаклайдиган энг асосий куч эканлигини яхши билишарди. Ўз мақсадларига эришишда ҳам айнан зиёлилар етакчи бўлишини хоҳлагандилар” деди.
Эътибор беринг, миллатнинг етук намоёндалари жамиятни барча жабҳада янгилашга, унинг аъзоларини зиёлилаштириш учун катта минбарларда бонг уриб турган паллада бир ҳовуч кепакмиялар “Бугун бизга кутубхона керакми?” дея кенг жамоатчиликни китобдан юз ўгиришга даъват этаётирлар.
Ҳар куни автобусда ишга бориб келаман. Бекатдан сал нарироқда каттагина китоб дўкони бор. Кўрсангизу-кирсангиз адабиётларнинг хилма-хиллигидан дилингиз яйрайди. Очиғи ҳар гал маош олганимда шу ерга келиб, янги китоблардан сотиб оламан. Бир куни қизиқишим устун келиб, сотувчидан бир кунда неча пуллик савдо қилишини сўрадим: у бироз хўрсиниб базўр 600 минг сўмга яқин савдо қилаётганлигини айтди. Бу ердан чиқиб яна бироз юрилса ароқ-вино дўкони бор. Унинг сотувчисидан кунлик савдо ҳажмини сўрагандим у дадилгина жавоб берди: Кунига ўртача 15 миллион!
“Аслида ўзбекни, шу миллатнинг боласини китоб ўқи деб туртишимизнинг ўзи ўта уятли ҳол. Чунки шу улуғ неъмат туфайли дунё тамаддунига, унинг ҳар бир соҳасининг юксалишига улкан ва беқиёс ҳисса қўшган халқмиз. Бу фикримизни тарихда яшаб ўтган, олам аҳли тан олган ва қойил қолиб тан берган улуғ аждодларимиз амалга ошириб кетган буюк ишлар ҳам яққол тасдиқлаб турибди. Улар бу ютуқлару-муваффақиятларнинг барча-барчасига китоб орқали эришганлар! Умуман мутолаа миллатни турли балою-офатлардан асрайди. Уларга қарши миллат вужудида иммунитет ҳосил қилади.
Шундай бўлгач аллақандай тарғибот-ташвиқотлардан иборат, уни қилма, буни қил деган ҳайқириғу-қичқириқларга эҳтиёж ҳам қолмайди. Чунки ўқиган эл ҳушёр яшайди, сергак бўлади. Ор-номусини ҳар нарсадан устун қўйиб, уни асраб-авайлайди. Шундай бўлгач ким қаёққа етакласа етовга тушиб йўрғалаб кетавермайди. Мутолаа қилган одамда энг асосийси шахсий фикр, дунёқараш шаклланади. Биз аслида шундай халқмиз. Шундай халқнинг зурриёдимиз. Оққан дарё оқаверади дейдилар. Юракда ўзгача соғинч ва ишонч билан қўлимизга яна китоб оладиган кунларимиз яқин деб ўйлайман. Мана шу илинж кўнгилда барибир муқим яшайверади”.
Таниқли ёзувчи ва мунаққид Олимжон Тошбоевнинг Марказий телевидениедаги чиқишларидан биридаги юқоридаги фикрлари билан мақолага нуқта қўйдигу, қолган хулосани сиз азиз муштарийларга ҳавола этдик: Нима дейсиз, ҳақиқатдан ҳам китобга қучоқ очадиган кунларимиз яқинмикан?!
Лекин…
Лекин қишлоқда газета киоскларию, китоб дўконлари йўқ. Кейинги пайтларда туман марказларида ҳам бундай масканларни учратиш амримаҳол бўлиб қолди. Отамнинг умидвор кўзларига қараб, шоша-пиша йўл ҳалтамни титкилайманда, янги чоп этилган китоблару, газета-журналларни у кишига бераман. Оқсоқолнинг кўзлари шодликдан порлаб кетади-да, мени алқай бошлайдилар. Бироз ўтиб эса доимгидек нолий бошлайдилар: Обуна бўлган газета-журналларимизни жуда кеч олиб келишаяптида болам.
Отамнинг ўзгача бир одати бор. Ҳар йили кеч кузда “белни ўта бақувват” қилиб туман марказидаги почта бўлимига боради-да ўзию-келинлари, невараларигача хилма-хил газета-журналларга обуна бўлиб қайтади. Лекин…
Лекин почтадаги барака топгурлар уларни вақтида етказиб бермай, кекса ҳисобчини хуноб қилишади.
Бу гал борганимда отам асабий ҳолатда бир мулоҳазани айтиб қолди. Оддий қаламкаш сифатида ҳали-ҳануз у кишининг бундай жайдари фикрлари таъсиридан чиқолмаяпман. Аксига олгандек бунга қанчалик уринмай қатор мушоҳадалар оғушида қолавердим.
-Одамлар интернет деган балою, қўлидаги телефонига ишониб, бугун тараққиётнинг энг юқори чўққисига чиқдик, энди бизга ҳеч нарсанинг кераги йўқ, деб ўйлашяпти. Лекин бу ўта хом ва хато фикр. Чунки чўққига чиққандан кейин кун келиб, ундан тушиш муқаррарлигини англаш, умуман қоядан йиқилмасликни ҳам билиш керак.
Қолаверса, ўша “ўргимчак тўри”ю, анови ақлли матоҳни ўйлаб топганлар ҳам китоб ўқиб, уни яхшилаб уқиб, кейин уларни ихтиро қилишган. Хуллас бугуннинг одами хом сут эмган бандалигига бориб, китобни менсимай қўйди ва ҳатто ундан юз ўгирди. Билиб қўй, ҳар қандай тараққиётнинг таг заминида илм ётади. Ўша илм китобларда битилган. Сенга насиҳатим: ҳар нарса албатта, асл ҳолига қайтади, демоқчиманки, одамлар кунлар келиб яна китоб ўқишга мажбур бўладилар, лекин кеч бўлмаса эди деб қўрқаман болам…
Шу ерда ўзбекнинг исми-жисмига монанд улуғ олимларидан бири Султонмурод Олимнинг марказий нашрлардан бирида чоп этилган мақоласидаги сўзлар ёдга тушади: “Бугун шундай бир авлод шаклланмоқдаки, у қўйиб берсангиз ҳатто маънавият, маърифат, мафкура деган тушунчаларни эскирган, аҳамиятсиз деб билади. Ҳатто…ҳатто китобдек улуғ неъматни эскилик сарқити деб аташгача бориб етмоқда!”.
Атоқли олиму, оддийгина пахтакор отамнинг фикрлари худди шу нуқтада кесишгандек туйилади менга…
Яқинда хусусий телеканаллардан биридаги “Гапирмасак бўлмайди” номли кўрсатув бошловчиларидан бири уялмай, нетмай “Умуман бизга бугун кутубхона керакми?Ахир ҳамма нарса интернетда борку!” деб қолди. Унинг фикрича, китоблар ўтган асрнинг “мева”лари экан. Бугуннинг одамига кутубхоналар бор-йўқлигининг аҳамиятсизлиги шунданмиш. Мени ажаблантиргани бу “доҳийча”нинг алмойи-жалмойи валақлашига Республика Маънавият ва маърифат марказида қўр тўкиб ўтирган бирон бир тўра ёхуд жаноб муносабат билдирмади!!!
Яқинда бўлиб ўтган партиянинг IХ Қурултойида тарихчи олим, академик Азамат Зиё сўзга чиқиб, “Бугун ҳаммага ҳам насиб этавермайдиган катта ўзгаришлар даврида яшаяпмиз. Шунга шукрона келтириб, Янги Ўзбекистон ислоҳотларида фаол қатнашмоғимиз лозим” деган фикрни билдирди.
“Ўзбеккино”нинг янги раҳбари, таниқли олим ва публицист Шуҳрат Ризаев эса “Биз жадидлар илгари сурган битта масалада ниҳоятда сусткашлик қилаяпмиз. Жадидлар ўз мақсадларига эришиш учун жамиятни зиёлилаштиришни ҳам ўйлаган эдилар. Чунки улар зиёлилар ҳар қандай миллатни юксакликка кўтарадиган, тараққиётга етаклайдиган энг асосий куч эканлигини яхши билишарди. Ўз мақсадларига эришишда ҳам айнан зиёлилар етакчи бўлишини хоҳлагандилар” деди.
Эътибор беринг, миллатнинг етук намоёндалари жамиятни барча жабҳада янгилашга, унинг аъзоларини зиёлилаштириш учун катта минбарларда бонг уриб турган паллада бир ҳовуч кепакмиялар “Бугун бизга кутубхона керакми?” дея кенг жамоатчиликни китобдан юз ўгиришга даъват этаётирлар.
Ҳар куни автобусда ишга бориб келаман. Бекатдан сал нарироқда каттагина китоб дўкони бор. Кўрсангизу-кирсангиз адабиётларнинг хилма-хиллигидан дилингиз яйрайди. Очиғи ҳар гал маош олганимда шу ерга келиб, янги китоблардан сотиб оламан. Бир куни қизиқишим устун келиб, сотувчидан бир кунда неча пуллик савдо қилишини сўрадим: у бироз хўрсиниб базўр 600 минг сўмга яқин савдо қилаётганлигини айтди. Бу ердан чиқиб яна бироз юрилса ароқ-вино дўкони бор. Унинг сотувчисидан кунлик савдо ҳажмини сўрагандим у дадилгина жавоб берди: Кунига ўртача 15 миллион!
“Аслида ўзбекни, шу миллатнинг боласини китоб ўқи деб туртишимизнинг ўзи ўта уятли ҳол. Чунки шу улуғ неъмат туфайли дунё тамаддунига, унинг ҳар бир соҳасининг юксалишига улкан ва беқиёс ҳисса қўшган халқмиз. Бу фикримизни тарихда яшаб ўтган, олам аҳли тан олган ва қойил қолиб тан берган улуғ аждодларимиз амалга ошириб кетган буюк ишлар ҳам яққол тасдиқлаб турибди. Улар бу ютуқлару-муваффақиятларнинг барча-барчасига китоб орқали эришганлар! Умуман мутолаа миллатни турли балою-офатлардан асрайди. Уларга қарши миллат вужудида иммунитет ҳосил қилади.
Шундай бўлгач аллақандай тарғибот-ташвиқотлардан иборат, уни қилма, буни қил деган ҳайқириғу-қичқириқларга эҳтиёж ҳам қолмайди. Чунки ўқиган эл ҳушёр яшайди, сергак бўлади. Ор-номусини ҳар нарсадан устун қўйиб, уни асраб-авайлайди. Шундай бўлгач ким қаёққа етакласа етовга тушиб йўрғалаб кетавермайди. Мутолаа қилган одамда энг асосийси шахсий фикр, дунёқараш шаклланади. Биз аслида шундай халқмиз. Шундай халқнинг зурриёдимиз. Оққан дарё оқаверади дейдилар. Юракда ўзгача соғинч ва ишонч билан қўлимизга яна китоб оладиган кунларимиз яқин деб ўйлайман. Мана шу илинж кўнгилда барибир муқим яшайверади”.
Таниқли ёзувчи ва мунаққид Олимжон Тошбоевнинг Марказий телевидениедаги чиқишларидан биридаги юқоридаги фикрлари билан мақолага нуқта қўйдигу, қолган хулосани сиз азиз муштарийларга ҳавола этдик: Нима дейсиз, ҳақиқатдан ҳам китобга қучоқ очадиган кунларимиз яқинмикан?!
