2025 йилнинг июнь ойи Янги Ўзбекистон тарихига олтин ҳарфлар билан битиладиган бўлди.
5 июнь куни футболчиларимиз жаҳон чемрионатига чиқиш масаласини узил-кесил ҳал қилган бўлсалар, кеча – 10 июнда саралаш баҳсларининг сўнгги ўйинида Қатар футболчиларини 3 – 0 ҳисобида енгдик. Албатта, айтишга осон бу гаплар. Аммо МИЛЛАТ етакчисидан тортиб, оддий талабагача бу ўйинни юрагини ҳовучлаб, ҳаяжонларию, эҳтирослари овозини чиқармай, якунгача кўз тегмасин қабилида сукут сақлаб томоша қилди. Фақат ҳакамнинг ҳуштаги янграгандагина бўғзимиздан бир сўз отилиб чиқди: Беадад шукур, ниҳоят орзуимиз амалга ошди!
Чиндан ҳам бу натижани оз эмас, кўп эмас, 34 йил кутдик. Бу натижа шунчалар узоқ кутилдики, бу кунларга етмаганлар ҳам бўлди. Шуни қувонч ва катта ҳаяжон билан айтиш мумкинки, Янги Ўзбекистон футболчиларининг ушбу ютуғи негадир футболи, спорти ривожланган давлатларда оддий ҳолдек қабул қилинди. Уларнинг фикрича, Ўзбекистон шундай ҳам мундиал қатнашчиси деган номга лойиқ эди. Фақат...
Тўғри, 5 июнь куни БАА жамоасининг ўта сараланган футболчиларига қарши 99 дақиқа ўйнаш осон кечмади. Мухлисларга бўлган босимлару, тақиқларни гапирмаса ҳам бўлади. Аммо ана шундай қаршиликларга қарамай, буюк қудрат ва буюк куч биз томонда бўлди, гўёки...
Шу ўринда бир фикрни айтмаслик мумкин эмас. Фаразимизча, араблар ўзлари билмаган ҳолда бизга яхшилик қилдилар: улар жорий қилган таъқиқлар футболчиларимиз ичидаги оловни баттар аланга олдирди, қонларини қайнатиб, ғурурларини янада баландроққа кўтариб юборди. Бошқача айтганда, “Оқ бўрилар”ни ғалабага ундадилар...
Йиллар ва йўллар...
Юртдошларимиз миллий терма жамоамизнинг аламли якун топган еттита уринишни яхши эслайди. Маълумки, терма жамоамиз 1992 йилда ташкил этилган ва 1994 йилда Ўзбекистон Футбол Федерацияси Осиё Футбол Конфедерацияси ва ФИФА томонидан расман рўйхатга олинганди. Жамоа ўзининг илк ўйинини 33 йил аввал, тожикистонлик тўпурарларга қарши ўтказиб, 2:2 ҳисобида дуранг ўйнагани кечагидек эсимизда. 1993 йили бирорта ҳам ўйин ўтказмаган терма жамоамиз 1994 йили Япониянинг Хиросима шаҳрида бўлиб ўтган Осиё ўйинларида Хитой термасини 4:2 ҳисобида мағлуб этиб, футбол турнири ғолибига айланганини ҳам юртдошларимиз яхши эслайдилар.
Бу шубҳасиз, алоҳида тарих – ўзбек футболининг кучли наъраси ҳам эди. Ўшанда бу муваффақият “биз қила оламиз” деган шиорни миллионлаб ўзбекистонликлар юрагига муҳрлаган эди.
Айтиш керакки, фақат 1996 йилдан кейингина Осиё Кубогининг доимий иштирокчисига айлангач, терма жамоамизга кучли рақиб сифатида қарай бошладилар.
Орадан йиллар ўтди, кимнидир ютдик, қанчадан-қанча мағлубиятларни ҳам кўрдик. Ҳатто 2000 йили Японияга қарши ўйинда 0:8 ҳисобида ютқазганимизни ҳам муаррихлар яхши эслайдилар. Қайд этиш жоизки, бу мағлубиятлар бизни кучлироқ бўлишга ундади. Зотан, хатолардан тўғри хулоса чиқариш, аввалгиларданда кучлироқ бўлишга уриниш футболнинг ўзгармас қоидаси экан.
Алоҳида таъкидлаш жоиз: 1998 йилдан бошлаб Жаҳон чемпионатлари саралашиларида қатнашиб келаётган терма жамоамиз бугунгача 94 та учрашувда майдонга тушиб, 49 маротаба зафар қучган, рақиблар дарвозасига 175та гол урган. Аммо ҳар сафар сўнгги босқичда ёки “манзил”га бир қадам қолганида орзуларимиз саробга айланаверган. Бир сўз билан айтганда, ашаддий футбол мухлисларнинг аламли ҳайқириқлари “яшаб келаётганига”га ҳам 34 йил тўлибди. Шукурки, ниҳоят...
Яна тарихга қайтсак: 1996 йили БААда бўлиб ўтган Осиё кубогида Баҳодир Ибрагимов мураббийлигида майдонга тушган терма жамоамиз афсуски, гуруҳ босқичидан чиқа олмаганди. 2000 йили эса Ливан мезбонлик қилган Осиё кубогида Юрий Саркисян қўл остидаги футболчиларимиз БААдаги муваффақиятсизликни такрорлашди. 2004 йилга келиб эса Хитойда ўтган Осиё кубогида “юриши”миз чорак финалидаёқ тўхтатилди. Бу вақтда терма жамоага Ханс Юрген Гёде Бош мураббий эди.
2007 йил. Индонезия, Малайзия, Таиланд ва Ветнамда бўлиб ўтган Осиё кубогида ҳам мураббий Рауф Инилеев бошчилигида чорак финалдан ортга қайтгандик. Тўғри, терма жамоамиз 2011 йили Вадим Абрамов қўл остида Қатар яшил майдонларида ўтказилган Осиё кубогининг ярим финалигача етиб борди. Бу футболимиз тарихидаги энг яхши натижа эди.
2015 йилда эса Австралиядаги Осиё кубогида чорак финалгача етиб борган Миржалол Қосимов бошчилигидаги терма жамоамиз айнан шундай натижа билан юртимизга қайтганини ҳам афсус билан эслаш мумкин. 2019 йилда эса БААда нимчорак финалида иштирок этган футболчиларимиз таниқли мураббий Эктор Купер етакчилигида австралиялик футболчиларга қарши ўйнаб, 4:2 ҳисобида мағлуб бўлгандилар. Ўтган йили ҳам футболчиларимиз Сречко Катанец мураббийлигида Қатарда бўлиб ўтган Осиё кубоги чорак финалида мезбонларга мағлуб бўлишганди.
Ўзбек келаётир...
Ёдингиздами, бир пайтлар футбол федерацияси раиси, марҳум Мираброр Усмонов саралашдаги муваффақиятсизликлардан кейин: “Жаҳон чемпионатига чиқсак, бу тасодиф бўлмаслиги керак. Мамлакат футбол хўжалиги термани “ЖЧ” саралашларида қолганлардан бир бош устун бўлишини таъминлаши, йўлланмани олмай қолсак, тасодиф бўлиши керак” деган эди. Ўшанда бу гап кўпчиликка ёқмаганди. Аммо бугун ана шу гаплар ўз исботини топиб турибди.
Ҳа, чиндан ҳам тан олишимиз керак, футболимиз тарихи кутилмаган натижаларга бой. Агар жамоамиз 1994 йили АҚШда ўтган жаҳон чемпионати саралашида иштирок этишга улгурмаган бўлса, 1998 йил Франция мезбонлик қилган мундиал саралашида тўлиқ иштирок этгандик. Ўша пайтлари Миржалол Қосимов, Павел Бугало, Игор Шквирин, Николай Ширшов, Шуҳрат Мақсудов, Виталий Денисов, Нўъмон Ҳасанов, Равшан Бозоров, Олег Шацких, Сергей Лебедев, Андрей Фёдоров ва Дилмурод Назаров каби футболчиларимиздан иборат миллий жамоамиз миллионлаб юртдошларимиз қалбидан чуқур жой олганди.
Ёдингизда бўлса, 2006 йили миллий жамоамиз Германия яшил майдонларига бир қадам қолганда омадсизликка учраган, ўшанда якуний босқичдаги иккита тўғридан тўғри йўлланма Саудия Арабистони ва Жанубий Кореяликларга насиб қилганди.
2010 йили эса гуруҳни 5-ўринда якунладик. Бу вақтга келиб осиёликлар рўйхатига Япония, Жанубий Корея, Саудия Арабистони ва Эрон каби кучли жамоалар қаторига Австралия ҳам қўшилганди. Ўзбекистон одатдагидек биринчи босқични ажойиб ўтказган, ҳатто Саудия Арабистонини Тошкентда йирик ҳисобда ютган эдик (3:0). Аммо якуний босқичда...
Орадан тўрт йил ўтгач, Миржалол Қосимов мураббийлигида мундиалга йўл олган терма жамоамиз иккинчи босқични муносиб ўтказди. Эрон Теҳроннинг ўзида мағлуб этилди. Жанубий Корея билан эса Тошкентда дуранг ўйнадик ва охирги турга қадар тўғридан тўғри йўлланма учун имкониятни сақлаб қолдик. Аммо Жанубий Кореяга қарши сафар ўйинида Акмал Шораҳмедовнинг автоголи бизга қимматга тушганди. Сўнгги турда эса Қатарни 5:1 ҳисобида мағлуб этсак ҳам бу бизга фойда бермади.
Чунки Жанубий Корея ўз уйида Эронга ютқазиб беради ва ушбу икки жамоа Бразилияда ўтадиган мундиалга йўл олади. Шу тариқа Ўзбекистонга битта гол етмай қолади. Шундан кейин Ўзбекистон ўтиш ўйинларида Иорданияга қарши икки ўйин ўтказади. Уларда ҳам бир хилда – 1:1 ҳисоби қайд этилади. Тошкентда чироқ ўчиб қолган ўйинда эса пеналтилар сериясида арабларнинг қўли баланд келганди.
2018 йил ҳам хотирамизда қизғин баҳслари билан эсда қолган. Ўшанда Самвел Бабаян бош мураббийлиги остида
Одил Аҳмедов, Сервер Жепаров ва Александр Гейнрих ҳали ҳам миллий жамоада ўйнаётган, шу билан бирга, Сардор Рашидов, Игорь Сергеев, Элдор Шомуродов каби янги номлар пайдо бўлган эди. Кутилганидек, биринчи босқичдан осон ўтдик: КХДР, Филиппин, Баҳрайн ва Яман каби жамоалар билан бир гуруҳда 21 очко тўпладик ҳам. Иккинчи босқичда яна Эрон ва Жанубий Корея биз билан бир гуруҳга тушди. Саралашни эса Қатарни ютиш билан бошладик. Аммо Эронга икки ўйинда ҳам, Корея, Хитой ва Сурияга сафар ўйинларида ютқазиб қўйдик. Охирги тур арафасида учинчи ўринда турган жамоамиз Корея билан Тошкентда дуранг қайд этди. Аммо параллел учрашувнинг қўшимча дақиқаларида Эрон Суриядан гол ўтказиб юборгани учун ушбу жамоа плей-оффга чиқди.
2022 йилги уринишларимиз эса айниқса, оғир кечганини айтиш жоиз. Бош мураббийлар Эктор Купер ва Вадим Абрамов қўл остида жиддий тайёргарлик кўрган бўлсак-да, бу сафар биринчи босқичдан ҳам ўта олмадик. Тўғри, Саудия Арабистони, Фаластин, Сингапур ва Яман жамоалари билан бир гуруҳда 15 очко билан иккинчи ўрин эгалладик. Аммо гуруҳлардан бирида КХДРнинг кутилмаганда саралаш турнирини тарк этиши кўрсаткичларни батамом ўзгартириб юборди. Шундан кейин ФИФА барча гуруҳлардаги сўнгги – 5-ўринни эгаллаган жамоанинг натижалари бекор қилиниши ҳақида қарор чиқарди. Шу тариқа Яман билан ўйиндаги натижаларимиз (5:0, 1:0) бекор қилиниб, очколаримиз сони 9 тага тушиб қолди.
Айтиш мумкинки, фақат 2026 йили АҚШ, Мексика ва Канада мезбонлик қиладиган мундиалга Бош мураббийлар Сречко Катанец ва Тимур Кападзе етакчилигидагина ишонч билан кириб келдик.
“Оқ бўрилар” ҳақида...
“Оқ бўрилар”нинг кўпчиликни ҳайратга солган натижаларида ўйин қаҳрамони деб топилган Ўткир Юсуповнинг ўрни беқиёс эканини айтиш жоиз. У 9 та учрашувдан 6 тасида ўз дарвозаси дахлсизлигини сақлай олди. Айниқса, Шимолий Кореяга қарши кечган икки учрашувда пеналтини қайтариб, қимматли очко олиб келгани таҳсинга сазовор. Ўткир шунингдек, 9 турдан 3 тасида Осиё рамзий жамоасига ҳам киритилди.
Шу ўринда энг сермаҳсул футболчи сифатида Аббосбек Файзуллаев эътироф этилганини, бунга 4 та гол ва 1 та ассисти сабаб бўлганини айтиш жоиз. У сўнгги босқичда энг кўп – 4 марта рақиб дарвозасини ишғол қилди. Аббосбекнинг, айниқса, Шимолий Корея дарвозасига урган ғалаба голи ва Эронда очко келтирган жарима зарбаси биз учун муҳим рол ўйнади. Афсуски, Қатарда урилган икки чиройли гол бесамар кетди, акс ҳолда мундиал масаласи март ойидаёқ ҳал бўлар эди.
Керакли пайтда ва керакли жойда пайдо бўладиган футболчиларимиз қаторига Остон Ўрунов, Ҳусниддин Алиқулов, Абдуқодир Ҳусанов, Ҳожимат Эркинов, тажриба устунлиги борасида эса Отабек Шукуров, Жалолиддин Машарипов ва Элдор Шомуродовларни тилга олиш мумкин.
Ўзбек футболи тарихига олтин ҳарфлар билан битилган натижаларни таҳлил этар эканмиз, “Миллий тикланиш” демократик партияси етакчиси Алишер Қодировнинг: Тимур Кападзега ишонишда давом этиш тарафдориман, лекин Раньери ёки унинг даражасида “ЖЧ” тажрибасига эга бўлган мураббийлардан маслаҳатчи зарар қилмаса керак.”, деган фикрларини эсга олгимиз келди. Бу эса энди биз мундиалга жиддий тайёргарлик кўра бошлашимиз лозимлигини англатади, албатта. Бугун чиндан ҳам 38 миллионли юртдошларимиз юрагида ана шундай ифтихор ва катта орзулар жўш уряпти.
Аччиқ бўлса-да, айтишимиз керак: биз кечагина болалар меҳнатидан фойдаланганимиз учун ёмонотлиқ қилинган миллатлар қаторида эдик. Дунё таҳлилчилари яқин 20 йилликда бизни бундай қора рўйхатдан чиқа олмаслигимизни башорат қилишаётганди. Аммо Янги Ўзбекистон етакчисининг қатъияти, сиёсий иродаси билан бугун биз “Марказий Осиё йўлбарси” деган эътирофларга сазовор бўляпмиз. Бугун чин маънода дунё бизга ўз эшикларини очди ва биз билан ҳисоблаша бошлади. Бошқача айтганда, миллий футболимиздаги ютуқлар ҳам осмондан тушгани йўқ. Буларнинг бари Президент Шавкат Мирзиёев етакчилигида амалга оширилаётган Янги Ўзбекистон ислоҳотларининг ортга қайтмас натижаларидир.
